Nabati ko ang grabeng kabalaka. Parting panlingbawt sa akong balahibo. Dili nako mapatumal sa hapsay ang akong pamatyag. Apan ngano man kini? Gapangurog akong mga kabukugan sa matag takna nga madunggan ko ang iyang agulo sa hilom.
Lima na ka tuig ang nilabay sukad nga wala na ko kahigayon ug duaw sa puntod ni Felicita. Tingali, mao kani ang rason nga aduna akoy madunggan nga danguynguy sa matag gabii bag-o ako magpahulay. Walay makalupig sa among kaharuhay nga kasinatian sa kadtong kami pang duha.
"Felimon, gihigugma tika pag-ayo labaw pa sa akong mga ginikanan." Mao kana ang permi nakong maamguhan nga mga pulong gikan sa akong pinilanggang Felicita. Daw susama kapilit sa tagok sa nangka ang among panag-uban.
Miski usa ka sekreto, dili gayud malilong sa among duha. Apan sa usa ka pagpamilok, nahanaw ang tanan. Kini nagsugod sa dihang nanulo ako ug mga baki sa may basakan. Nihit ang abot sa among pagpangupras maong nahunahunaan nako nga manakop para sa among pamahaw.
"Cita, mata kay naghibi ang atong anak." "
Simon uy, kadisturbo ba nimu. Nakalimut na ka? Wala man tay anak!"
"Naka-lima naman gani ta. Basi'g ikaw ang nakalimot?"
Nahibulong ang akong asawa sa akong mga gipangyawyaw. Namatngunan niya nga nakapiyong ang akong mga mata samtang nakipaglalis sa iyaha. Mao nga giuyog niya ako sa makusog gayud, ug taliwala sa akong paghagok, ako nakamata.
"Ang atong bata!"
"Tagna ko pa! Gidaman ra gyud diay ka. O basin nagpadungog ka nga manganak na ta." "
Hilom diha. Wala koy kalibutan sa imong gipanulti. Unsang orasa na ba karon?"
"Kung makapangutana pud ka, mura baya ug naa tay orasan."
"Naanad lang ko didto sa balay namo sa siyudad nga taga oras magtingug ang among orasan."
Sa walay paglangan, nibangon ko gikan sa banig nga akong gihigdaan. Akong giandam ang sulo ug bitag sa salog diin adunay dugo nga nibuhagay. Wala ko nasayud asa o ka kinsa kadto.
Apan aron dili mabalaka akong asawa, pinapaspas nakong gihublot sa kaban ang bulingon nakong biste. Gipahid nako kini sa dapit diin nibanaw ang dugo.
"Felimon!" adunay nisambit sa akong pangalan sa may ganghaan sa balay.
Nanaug dayun ako sa hagdan bitbit ang akong sulo nga hapit nang mukuyos.
Nihaguros sa akong dalunggan ang makusog nga pagtayhop sa hangin, hinungdan nga napawung ang akong sulo.
“Nganong gibiyaan mo ako!”
“Kinsa man ka?”
“Puhon, makabalo ra ka.”
“Unsa may sala nako sa imo?”
“Puhon makabalo ra ka.”
“Gawas sa imong gitaguan ug atubanga ko!”
“Puhon, makabalo ra ka.”
Ang makahahadlok nga tingog igo rang nawala, ug adunay usa ka alimokon ang nitugpa sa akong abaga. Akong gihublot ang akong sungkod, ug akong gikisikisi kini sa alimokon. Nipalayo ang maong langgama gikan sa ako, pero nagpabilin kini ug usa ka makaluluoy nga agulo.
Samtang akong gitubilan ang akong sulo, aduna koy namatikdan nga paduol sa ako. Pataghoy-taghoy kini siya kansang tono susama sa kantang “ . . . sa kasakit ug kalipay, dayungan tang duha . . .”.
Sa nagpaduol na siya, akong namatikdan nga ang ako man diay kining silingan. Siya si Nestor, usa ka iladong albolaryo sa among baryo. Mag-dise otso ka tuig na siya sa pagserbisyo sa mga taong adunay sakit. Dili kaayo mi suod niya tungod kay hilumon kaayo siya nga pagkatao.
“Nong, maayong buntag diha”, ang akong pangsugat nga pagtimbaya kaniya.
“Maayong buntag sad. Unsa may giobra nimu karon nga kadlawun paman kaayo?”
“Ay, manulo lagi ko, nong kay wala mi pamahawun karon. Minus man gud ang among abot sa uma.”
“Ah, mao ba? Mao usab na ang akong tuyo. May pa ug sabayi nalang ko.”
Nagduha-duha ko kung mukuyog ba ko sa iya o dili. Pero akong nahunahunaan nga basin manluod uroy si manong kung akong balibaran. Maong nikuyog na ko sa iya.
“Unya, kinsay nabilin sa imong asawa karon?”, ang kalit nga pangutana ni manong.
“Wala lagi, nong. Wala nasad nako siya pukawa kay parting paghagok ato niya.”
“Ako bayang nabantayan nga mura ug nagmabdus imong asawa.”
“Saba ka diha, manong. Maganahan man sad ta ug tinuod na uroy.”
“Lagi. Mura man ug wala kay salig nako. Nakalimot na ba ka nga tigpaanak akong asawa? Siya man mismo ang nagsulti ana nako.”
"Kaluy-an bitaw, nong uy. Dugay na ko nangandoy nga magkaanak me."
Naputol ang among istorya sa dihang naa na me sa may basakan. Dako ang kalipay sa dihang nisugat kanamo ang mga 'kokak' sa mga baki.
"Dong, hayagi nalang ko, kay ako nalang ang manakop."
"Sige, nong kay dili para baya ko anad ani.", ang akong matinahuron nga tubag.
Tuod man, ako nagmasinuron ug nagpuyo lang sa daplin. Medyo ningtugnaw ug samot ang hangin maong ako nang gisul-ob ang akong gidala nga sako sa harina. "
Oy, nakaisa nako! Duha... Lima..."
"Ah! Kadali ba nimu makadakop, nong. Kuyawa ba gud."
Nadisturbo ang akong pagkabilib kay manong sa dihang nakit-an napud nako ang alimokon nga nakapakurat ka nako pagbaba ko sa among payag. Wala ko nagdahum nga kay manong ni mupatong. Nahibulong ako pag-ayo kung iyaha ba kining binuhi. Iyaha kining gihapuhap, gitagaan ug pagkaon. Dayun, iyaha na kining gipalupad palayo.
"Imoha diay tong alimokon, nong?"
"Aw, oh. Daghan na baya to ug nabiktima."
Samtang akong nadungog kanang mga pulonga, nikalit ug kasuko ang langit. Niitom kani susama sa lobot sa kaldero. Nitaligsik ug taman nga murag nagpamaak sa kasakit ang tulo niini.
Nananghid dayon ako kang manong Nestor nga muoli nako kay basig nangita na ang akong Felicita. Pag-abot nako sa among panimalay, nagkatibulaag ko ug suksok aron ako makasulod kay gialirungan ug daghang mga tao ang among payag.
Nahibulong ako pagmaayo, kung unsa kang panghitabo. Ug sa takna nga ako nakahigayon ug sulod, akong nahibaw-an nga nitihaya na si Felicita sa may salog.
"Felicita! Palihug, paminawa ko! Kinsa'y nagbuhat nimu niini?" "
Uh--oh. Felimon, puhon makabalo ra ka. Puhon makabalo ra ka."
Niadtong tungura, naputlan ug gininhawa si Felicita, ug sa usa ka pagpamilok nahanaw kanako ang tanan. Sukad niadto, ang lugar kung asa siya nahimutang dapat nakong matultolan.
